Moción sobre a regulación do prezo da electricidade

O pasado 7 de xaneiro o mercado marcou un prezo medio de 88,93?/MWh, cun pico máximo de 108,97 euros/MWh na hora 20. Esta cantidade levaba anos sen rexistrarse. Con todo, a pesar da gravidade deste feito, que coincidía cunha onda de frío sen precedentes na Península, a situación empeorou.

A pesar de ser un prezo altísimo, non é o prezo horario máis alto da historia, pero si o era da última década ata que á mañá seguinte o mercado eléctrico, na poxa que realiza para o día seguinte, alcanzou un pico de 121,24 euros/MWh na hora 21. É dicir, o sábado día 9 cando as familias estaban na súa casa no medio de intensas nevadas e choivas torrenciais tratando de quentarse ás 21.00h e preparando a cea, pagaron polo MWh a friorenta de 121 euros.

Esta situación é insoportable e responde os intereses do oligopolio eléctrico e a un deseño do mercado ineficiente. Aínda que é certo que o frío aumenta a demanda eléctrica, a meteoroloxía non estaba a ser moi propicia neses días para a xeración renovable (que adoita ser a que baixa o prezo), que o CO2 está caro e o mercado do gas está disparado por conxunturas externas, isto non xustifica que se estean alcanzando estes límites récord.

O que se está pondo de manifesto, de forma recorrente é que a configuración actual do mercado eléctrico e a súa excesiva concentración, fano  ineficiente. É por iso, que  levamos anos denunciando este sistema de funcionamento. E grazas a esa labor de permanente denuncia conseguiuse que no  Acordo de Goberno entre Unidas Podemos e o PSOE se chegase ao compromiso de reformar o actual mercado eléctrico.

Concretamente plasmouse no punto 3.2, e desde a nosa forza política entendemos que chegou o momento de que o PSOE cumpra cos seus compromisos e haberá unha mesa de traballo onde abordar o deseño do novo modelo de mercado eléctrico para evitar estas distorsións, que só benefician ás empresas produtoras de electricidade e ao oligopolio que o controla de forma maioritaria, en claro prexuízo dos consumidores, especialmente os máis vulnerables.

Uns 11 millóns de consumidores domésticos están acollidos á “tarifa regulada” do PVPC, e que para solicitar o bono social, ademais de acreditar a condición de vulnerabilidade, débese estar acollido a esta tarifa, que consiste basicamente nunha indexación da evolución do mercado eléctrico, é dicir, está sometida á volatilidade do mercado, e o risco de prezo non o asumen as compañías comercializadoras, senón os propios consumidores.

E isto é así entre outras cuestións, polo ineficiente deseño que citabamos anteriormente, un modelo creado polo Goberno de José María Aznar, onde os prezos finais da electricidade pouco teñen que ver cos custos de xerar a enerxía. O prezo da electricidade varía cada día porque se determina mediante un sistema horario que traslada as oscilacións ao consumidor final. Esas oscilacións débense ás dinámicas de oferta e demanda mundiais, polo que un problema de abastecemento de gas en Asia pode repercutir na nosa factura.

Este sistema denominado “marxinalista” implica que as enerxéticas teñan “beneficios caídos do ceo” (windfall profits) porque cobran toda a enerxía ofertada ao prezo máis caro da “carteira” (pool). Algo parecido a vender tres produtos ao prezo do máis caro. Vémolo cunha analoxía:

Imaxinemos que queremos vender un mesmo produto: un quilo de trigo. Para producir trigo necesitamos terra, man de obra e fertilizantes e máquinas, que varían dun sitio a outro e fan que o custo de producir tamén varíe.

Imaxinemos que un quilo o producimos por 10 euros nun campo moi fértil; outro quilo noutro sitio custa outros 20 euros; e un quilo máis outros 100 euros. O sistema implica que venderemos cada un deles a 100 euros (o máis caro): pagariamos 300 euros por 3kg de trigo cuxo custo conxunto é de 130 euros.

Agora, imaxinemos que en Xapón demandan moitos fertilizantes. Ao subir a súa demanda o prezo sobe tamén. Sobe o prezo do trigo máis caro, o que máis fertilizantes utiliza, a, por exemplo, 500 euros. Que pasaría baixo este sistema que estamos a analizar?

A resposta é que esa subida de prezo afectará a todo o mercado de trigo mundial, porque agora todo o trigo venderase a 500 euros, tamén o que custa 10 euros. Así se beneficiará aos produtores de trigo máis competitivos, mesmo aos que non utilizan fertilizantes.

Esta analoxía sérvenos porque é unha versión simplificada do que sucede coa determinación dos prezos dos “produtos” enerxéticos: hidráulica, nuclear, carbón, etc. Desde o Goberno débense buscar as reformas que, seguindo coa analoxía, incentiven que se produza máis trigo a 10 euros. Débese tender a que nunca faga falta botar man do trigo de 100 euros ou 500 euros porque sexa suficiente co de 10 euros. É dicir, enerxía máis barata para o consumidor.

En España o sector enerxético está dominado por tres grandes empresas, que teñen un gran poder de mercado. A composición social xeneral destas empresas é tamén problemática: anos de conflitos de interese puxeron nome ao seu poder. Nos últimos anos o labor de vixilancia da Comisión Nacional do Mercado e a Competencia (CNMC) saldouse con varias multas multimillonarias ás grandes empresas españolas por manipular o mercado, é dicir, por encarecer ilegalmente o prezo da electricidade. Para asegurarnos de que non existiu ningunha outra irregularidade, desde o Ministerio de Consumo solicitouse á CNMC que informe o comportamento do mercado durante os últimos días.

A subida do prezo da luz empeora a situación de pobreza enerxética das familias máis vulnerables, polo que estamos ante un severo problema social cuxa solución debe ser unha prioridade para o Goberno.

O mercado enerxético herdado polo Goberno estaba mal deseñado e pensado para a era dos combustibles fósiles. Por iso, e aínda que se realizaron numerosas reformas para unha transición enerxética xusta, queda camiño por andar. Por diante temos un problema que é estrutural.

Moitos defendemos a creación dunha empresa pública, que aínda non sendo a panacea, melloraríase a marxe de acción pública e conseguiríase cambiar a estrutura de mercado. É tamén un instrumento útil que axudaría a baixar os prezos. Por iso moitos defendemos a súa existencia. Con todo, nos dous últimos anos as reformas lograron reducir o prezo do mercado da enerxía no mercado almacenista en torno ao 40%. O acordo de coalición establece unhas liñas e medidas de traballo que aspiran a resolver este problema dunha vez por todas.

Ademais, o goberno de coalición debe seguir desenvolvendo reformas do mercado enerxético que corrixan as anomalías. Entre elas está a fiscalidade das empresas enerxéticas e tamén novas formas para conseguir un sistema enerxético máis xusto e que protexa aos vulnerables, así como a aposta polas enerxías renovables.

En definitiva o Goberno de Coalición debe centrarse en lograr reformas para baixar o prezo da electricidade e corrixir problemas estruturais que arrastramos desde hai décadas e que se agudizan pola crise ecolóxica provocada polo actual modelo de produción e consumo.

 

Por todo o anteriormente exposto, desde o Grupo ……………………………no Concello………………………..vimos propor para o seu debate e aprobación se procede, a adopción dos seguintes

 

ACORDOS

 

PRIMEIRO.- Instar o Goberno de España a cumprir co punto 3.2 do Acordo de Goberno e acometer unha profunda reforma do mercado eléctrico que evite estas situacións de prezos extremadamente elevados.

SEGUNDO.- Instar o Goberno de España a que en virtude da Directiva 2019/944 sobre normas comúns para o mercado interior da electricidade, o Ministerio para a Transición Ecolóxica interveña de forma temporal, polo menos até o final do estado de alarma, os prezos de acordo ás excepcións que prevé o artigo 5 de dicha Directiva.

TERCEIRO.- Instar o Goberno de España a que se deseñe unha tarifa regulada real e non desregulada e baixo criterios de mercado como a actual, que substitúa o actual PVPC.

CUARTO.- Mostrar o apoio deste Pleno e instar o Goberno de España a reverter a privatización de empresas como ENDESA ou REPSOL para crear unha empresa con capital 100% público e xestión pública que impulse, de forma decidida, as enerxías renovables e a necesaria transición enerxética.

QUINTO.- Instar o Goberno a que acometa unha modificación no articulado do texto refundido da Lei de Augas aprobado por Real Decreto Lexislativo 1/2001, de 20 de xullo, ou na lexislación equivalente que se promulgue, para incluír os seguintes eixos fundamentais:

  • A recuperación de todos os aproveitamentos hidroeléctricos como política de Estado para poder ser xestionados desde o sector público en condicións favorables para o interese común.
  • A axilización dos expedientes de reversión de saltos hidroeléctricos e a súa tramitación sen atrasos e sen caducidades.
  • A tramitación do expediente á administración hidráulica competente.
  • A iniciación, de oficio, dos expedientes por acordo do órgano competente, ben por propia iniciativa ou como consecuencia de orde superior, a petición razoada doutros órganos ou por denuncia.
  • O expediente de extinción será informado pola Comunidade Autónoma e o Municipio ou Municipios en cuxo ámbito territorial radiquen a central hidroeléctrica e as demais infraestruturas que formen parte dese sistema de explotación hidroeléctrica.
  • A administración hidráulica, cando considere posible e conveniente a continuidade do aproveitamento hidroeléctrico e compatible co plan hidrolóxico, acordará a reversión das instalacións do salto hidroeléctrico para a súa explotación.
  • Tras a reversión dos saltos hidroeléctricos, e sen prexuízo de que a xestión técnica se siga desenvolvendo por empresas do sector, os seus beneficios pasarán a ser de titularidade pública con criterios de vertebración territorial. Os beneficios dos saltos hidroeléctricos destinaranse á restitución económica e social dos territorios afectados polas instalacións hidroeléctricas e a outros fins de utilidade pública ou interese social de carácter xeral ou para investimento público directa en construción de nova xeración renovable, previo proceso de consulta pública no municipio ou municipios afectados, ao obxecto de contar coa participación da cidadanía á hora de establecer ou elixir os proxectos que se realizarán grazas ao beneficio obtido da reversión da concesión e, por tanto, da xeración hidroeléctrica pública.

SEXTO.-  Que se inicien os estudos correspondentes para a valoración económico-técnica de constitución dunha comercializadora (municipal OU provincial) permita á cidadanía acceder á subministración eléctrica a través dunha compañía pública de electricidade sumándose aos proxectos realizados por outros consistorios.

SÉTIMO.- Que calquera contratación pública de subministracións de enerxía eléctrica, gas natural e auga que se realicen a partir da data de aprobación da presente moción se realicen con empresas que non fosen sancionadas por prácticas ilegais polo organismo regulador, para o que se incluirá dita restrición nos correspondentes pregos de contratación.

OITAVO.- Que a subministración eléctrica que puidese realizarse mentres tanto, esixa no prego de condicións a obrigatoriedade de realizarse con enerxía 100% renovable a través do mecanismo de Garantías de Orixe.

 

 

Relacionados